Đền thờ cô Bơ là một trong những địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng trong hệ thống văn hóa Tứ Phủ của người Việt nằm tại Thanh Hóa. Mời các bạn đọc cùng với Thăng Long Đạo Quán tìm hiểu về đền cô Bơ cũng như sự tích và những lưu ý khi dâng lễ cô!
1. Cô Bơ là ai?
Cô Bơ hay còn được biết đến với các tên gọi khác như Cô Ba Thoải Cung, Cô Ba Hàn Sơn, Cô Bơ Thác Hàn, Cô Bơ Hàn Sơn. Cô là một trong 4 vị Thánh Cô và là người đứng vị trí thứ 3 trong hàng Tứ phủ Thánh cô. Cô Bơ là người chuyên cai quản miền Thoải Cung vì vậy được dân gian gọi là Cô Bơ Thoải Cung. Tương truyền cô là con gái của vua Thủy Tề ở Thoải Cung, cũng có người nói rằng, Cô là con gái của Long Vương được Mẫu Liễu Hạnh cho theo hầu cận.
Dân gian truyền rằng, cô Bơ rất linh thiêng, ai gặp khổ nạn chỉ cần nhất tâm tìm về cửa cô khấn vái, xin cầu thì sẽ được cô phù hộ độ trì, dang tay cứu giúp. Chính vì thế, con nhang từ thập phương đều lặn lội tìm dâng lễ dâng hương mong cầu cô ban cho sức khỏe dồi dào, mọi sự đều hanh thông, thuận lợi.
Xem thêm: Tìm hiểu đền Bà Chúa Kho
2. Sự tích đền cô Bơ
Có rất nhiều thần tích về Cô Bơ cũng như sự tích về đền Cô được lưu truyền trong dân gian nhưng phổ biến nhất là 2 thần tích sau
2.1. Cô Bơ giáng sinh vào thời vua Lê Trung Hưng
Tương truyền rằng Đức Thái Bà nằm mộng thấy một thiếu nữ xinh đẹp, thướt tha bội phần, diện xiêm y trắng tới dâng Đức Bà một viên ngọc quý rồi nói rằng mình vốn là Thủy Cung Tiên Nữ giáng trần đầu thai giúp vua cứu nước. Sau đó, vào ngày 8/2, Đức Thái Bà thụ thai và sinh ra một cô con gái nhan sắc hơn người, mười phân vẹn mười hệt như bà đã nằm mộng. Khi sinh cô, trời mây trên cao bỗng uốn lượn không ngừng, Thủy cung nhã nhạc cũng vang lên khiến Đức Thái Bà tin về lời báo mộng khi xưa và chắc hẳn con mình là tiên nữ hạ phàm, sau này sẽ có thể ra tay phù đời. Quả là như vậy, cô lớn lên xinh đẹp khác người, lại giỏi văn thơ đàn hát, được Đức Thái Bà hết mực yêu thương bảo ban. Khi nhà nước bị giặc Minh đô hộ, cô cùng thân mẫu tạm lánh vào xứ Hà Trung, Thanh Hóa, gần ngã Ba sông Thác Hàn. Sử sách khi lại, cô đã có công giúp vua Lê Lợi trong việc kháng quân Minh trong những ngày đầu của cuộc khởi nghĩa, sau này còn linh ứng giúp vua Lê trong công cuộc Phù Lê dẹp Mạc.
Vào những năm đầu khởi nghĩa, nghĩa quân do Lê Lợi chỉ huy vẫn còn yếu, thường xuyên bị địch truy đuổi, trong một lần bị địch đuổi đến ngã ba sông Thác Hàn ở Hà Trung vua Lê Lợi đã gặp Cô Bơ đang tỉa ngô liền xin cô giúp đỡ. Cô bảo người lấy quần áo nông dân mặc vào, còn áo bào thì đem vùi xuống dưới ruộng ngô rồi cùng cô xuống ruộng giả như đang tỉa ngô. Vừa lúc đó thì quân giặc kéo đến, chúng hỏi cô có thấy ai chạy qua đo không thì cô bảo rằng chỉ có cô và anh trai (vua Lê Lợi đóng giả) đang tỉa ngô, thấy vậy quân giặc bỏ đi. Nhờ vào sự khéo léo, nhanh trí của cô mà nhà Vua thoát nạn, trước khi đi ngài hẹn ngày sau đại thắng khải hoàn sẽ rước cô về triều đình phong công. Sau đó cô cũng không quản gian nguy, bí mật chèo thuyền trên ngã ba sông, chở quân sĩ qua sông, có khi là chở cả quân nhu quân lương. Đến ngày khúc hát khải hoàn vang lên thì vua Lê mới nhớ đến người thiếu nữ năm xưa ở đất Hà Trung, liền sai quân đến đón, nhưng đến nơi thì cô đã thác tự bao giờ. Vua còn nghe các bô lão kể lại là ngày qua ngày cô đã một lòng đợi chờ, không chịu kết duyên cùng ai, cho đến khi thác hóa vẫn một lòng kiên trinh.
Sau này vào khoảng năm 1432, vua Lê Lợi có một đêm mộng thấy một nữ thủy thần báo mộng: “Ta là con gái vua Thủy tề đây, nhà vua còn nhớ là nợ ta một lời hẹn ước hay không? Bây giờ nghiệp đế vương đã thành sao chưa thấy trả ?”. Vua Lê Lợi bấy giờ mới giật mình tỉnh dậy mới nhớ lại chuyện cũ nên đã phong cô là “Thượng Đằng Thần” và cho xây dựng đền Cô, để tưởng nhớ công lao của Cô.
2.2. Cô Bơ giáng sinh vào thời vua Lê Thánh Tông
Phỏng theo huyền sử, vào khoảng những năm đầu đại Hồng Đức triều vua Lê Thánh Tông (1460- 1497), thái úy Lê Thọ Vực sau khi lập được nhiều công trạng được vua phong chức “Bình Trương Quân Quốc Trọng Sự”, rồi đến chức “Sùng Quốc Công”, giao nhiệm vụ trấn giữ biên ải Ba Bông vốn nổi danh “rừng thiêng nước độc”. Lúc ấy xảy ra một trận giao tranh ác liệt kéo dài, bất phân thắng bại, tình thế rất nguy cấp. Đêm hôm ấy, danh tướng mơ thấy một người con gái mặc xiêm y trắng trên mây giáng xuống ngã Ba Bông, rẽ nước bước lên nói rằng: “Hãy lui quân về Nhị Sơn hạ thủy mà vây hãm, lên núi Thạch Bàn mà cầu Mẫu Thoải tất ứng linh”. Theo lời, danh tướng dẫn quân xuôi về Chí Thủy dâng lễ cầu Mẫu rồi bố trí quân binh mai phục. Ứng báo của Mẫu cho kế phá giặc là lấp đá chặn dòng, lấy thủy triều dâng, làm nghi binh nhử giặc vượt qua bãi đá ngầm. Khi nước thủy triều xuống thì tổng lực phản công. Thuyền giặc rút chạy bị vấp vào bãi đá ngầm, lật nhào đắm rất nhiều. Quân mai phục đổ ra đánh úp, quân giặc chết nhiều vô kể và thất bại thảm hại, không còn dám quấy nhiễu nữa.
Để đáp lại ân đức của thánh thần, tướng quân Lê Thọ Vực tâu vua cho lập đền thờ Cô Ba ở bờ bãi bồi Ba Bông hiện nay, đền thờ Đệ Tam Thánh Mẫu ở non cao Thạch Bàn thác Hàn Chí Thủy. Nhớ ơn công đức của tướng quân Lê Thọ Vực, nhân dân địa phương đã lập đền thờ ngay phía dưới trước đền Mẫu, được tách rời bởi sân Đại Bái. Từ đó đến nay khu di tích này vẫn giữ nguyên sự sắp xếp như vậy.
3. Đền cô Bơ ở đâu?
Đền thờ cô Bơ hiện nay ngự tại xã Hàn Sơn, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa nằm gần ngã ba bến Đò Lèn. Theo sử sách vào những năm 1939 – 1940, Ngôi đền cô Bơ bị giặc Nhật phá đổ nhưng cụ Nguyễn Trọng Khanh đã bí mật cứu gỡ một số bài vị và pho tượng của cô đem giấu. Sau đó Cụ xin lập đền thờ thánh Trần Hưng Đạo cách đền cũ khoảng 200m nhưng thực chất là lập lại đền cô Bơ. Đến Năm 1996, ngôi đền Cô Bơ được nhà nước công nhận là di tích văn hóa lịch sử cấp Quốc Gia.
Ngoài đền thờ chính ở Thanh Hóa, đền cô Bơ còn được lập ở những nơi khác như: đền Cô Bơ ở Hà Nội, Hà Nam và Tuyên Quang.
4. Những lưu ý khi dâng lễ đền cô Bơ Thoải
4.1. Lễ cô Bơ diễn ra khi nào?
Mặc dù theo sử sách lưu truyền ngày mất của cô Bông là ngày 8/2 nhưng ngày 12/6 âm lịch mới là ngày rước Cô lên đền Mẫu. Chính vì vậy mà mọi người đã lấy ngày rước Cô lên đền Mẫu làm ngày chính tiệc Cô Bơ. Vào ngày hội cô, các con nhang để tự sẽ về cửa cô xin cô ban cho sức khỏe, những ai bị bệnh thì xin cô ban thuốc chữa bệnh, đền rất linh chỉ cần ai thành tâm đều được cô ban cho như ý.
Đừng bỏ qua: Đền Mẫu Sòng Sơn
4.2. Sắm lễ cô Bơ
Dâng lễ khi đến với cửa đền cô bơ chủ yếu là thành kính của mỗi người. Theo dân gian màu trắng được coi là màu sắc gắn liền với cô Bơ. Vì vậy, những người đến cầu cô phù hộ thường dâng lên cô những mâm đồ lễ mang sắc trắng để tỏ lòng thành kính. Khi sắm lễ đền Cô Bơ, gia chủ có thể sắm những thức lễ như đĩa hoa, đĩa quả, giấy tiền, thẻ hương, trầu cau, xôi thịt, cánh sớ. Gia chủ có thể sắm mã trắng, thuyền hoa để dâng lên cô hoặc chỉ đơn giản là dâng cô một quanh oản ngọc thành tâm tùy vào điều kiện kinh tế của bản thân.
4.3. Chi tiết bài văn khấn cô Bơ Thanh Hóa
Con Nam Mô A Di Đà Phật…
Con Nam Mô A Di Đà Phật…
Con Nam Mô A Di Đà Phật…
Con lạy chín phương trời, con lạy mười phương Chư Phật
Con lạy toàn thể chư phật, chư tiên, chư thánh. A Di Đà Phật
Con lạy Cô bé bản đền cô Bơ linh từ…
Ngày hôm, hương tử con… ngụ tại… nhất tâm tưởng, vạn tâm thành về bản cảnh đây, tờ tiền giọt dầu nén nhang (lễ mọn lòng thành) dâng lên cửa Phật, cửa Thánh, cửa Cô. Con xin Thánh Cô Bơ anh linh hiển hiện ngự về bản cảnh đây chắp lễ, chắp bái, chắp kêu, chấp cầu cho hương tử con nơi cõi thế được thỏa lòng ước mong… Là để xin Thánh Cô…………………………………………………………………………………….
A Di Đà Phật
Con lạy Tứ phủ Đức Thánh Cậu…
Con lạy Năm dinh quan lớn, Mười dinh các quan…
Con lạy Thanh Xà Đại Tướng – Bạch Xà Đại Quan…
Con lạy Chư vị Chúa cai bản đền, Quan cai bản điện…
Con lạy Chư vị Thành Hoàng Bản Thổ, Chư vị Thần thổ ngự tại dải đất này…
Hương tử con nhất tâm 1 lòng, tòng 1 đạo, nhất tâm trí thiết, nhất dạ chí thành, đêm tưởng ngày mong, tu thiết hương, hoa, đăng, trà, quả, thực cung thỉnh kính mời chư vị tiên thánh giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Đệ tử con mang miệng về tâu, mang đầu về bái, để cúi xin………………………………………………………………………….
Tâm con các Ngài hay, lòng con các Ngài thấy…
Kính xin Chư Phật, Chư Tiên, Chư Thánh anh linh chứng giám…
Dạ con Nam Mô A Di Đà Phật…
5. Lời kết
Trên đây là bài viết về Đền cô Bơ và những lưu ý khi dâng lễ cô. Hy vọng, bài viết của Thăng Long Đạo Quán đã cung cấp cho quý bạn đọc những kiến thức hữu ích về đền cô Bơ. Chúc cho gia chủ luôn bình an, mạnh khỏe và thành công trong công việc cũng như trong cuộc sống.
Các bài viết khác liên quan
