Nhiều người vẫn tin rằng lễ Vu Lan và cúng Cô hồn là cùng một loại lễ. Tuy nhiên trên thực tế hai buổi lễ này tuy cùng diễn ra vào một ngày nhưng ý nghĩa của chúng là hoàn toàn khác nhau. Thăng Long Đạo Quán xin có bài viết giải mã sự khác biệt về hai loại này, dù chúng có thể diễn ra cùng một ngày.
Truyền thuyết về Lễ Vu Lan cảm động lòng người
Ngày Lễ Vu Lan bắt nguồn từ sự tích về lòng hiếu thảo của một đệ tử lớn của Phật tổ là ông Mục Liên. Mẹ của ông Mục Liên vì làm nhiều điều sai trái nên bị đọa vào kiếp ngạ quỷ nơi ngục A Tì. Ông Mục Liên vì muốn cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ nên đã cầu xin Đức Phật chỉ cho cách để cứu mẹ ra.
Do nghiệp chướng kiếp trước của mẹ ông quá nặng, một mình Mục Liên không thể làm gì mà phải nhờ đến uy đức của chúng tăng khắp nơi, đồng tâm hiệp ý để cầu xin cứu rỗi mới được. Sau đó, ông Mục Liên phải thành kính đi rước chư tăng mười phương, sắm đủ món thức thời trân, hương dâu đèn nến,… để dâng cúng các vị chư tăng thì vong linh của mẹ Mục Liên mới thoát khỏi khổ đạo. Vào đúng dịp Rằm Tháng 7 Âm, Phật dạy Mục Liên cho lập trai đàn để cầu nguyện. Trước khi thọ thực, các vị chư tăng sẽ chú tâm cầu nguyện cho cha mẹ và ông bà bảy đời của người lập đàn được siêu thoát… Ông Mục Liên đã làm đúng như thế và quả nhiên mẹ ông được thoát khỏi ngạ quỷ và sinh về cảnh giới lành.
Đó là là nguồn gốc của Đại Lễ Vu Lan Báo Hiếu. Cứ đến Rằm Tháng 7, các gia đình thường lên chùa làm lễ, cầu siêu tỏ lòng báo hiếu đến cha mẹ, ông bà, tổ tiên… vào ban ngày. Sau đó về nhà làm mâm cơm chay thắp hương lên bàn thở Phật và bàn thờ gia tiên.
Lý giải nguồn gốc lễ cúng Cô hồn
Lễ cúng Cô hồn được người Trung Quốc gọi là lễ cúng “Phóng diệm khẩu”, tức là cúng để bố thí và cầu nguyện cho các loài quỷ đói, những vong hồn vật vờ, không nơi nương tựa, không có ai là thân nhân trên trần gian cúng bái.
Còn người Việt tin rằng Từ ngày 2/7 Âm lịch, Diêm Vương cho mở Quỷ Môn Quan, cho ma quỷ túa ra tứ phương và đến sau 12h đêm ngày 14/7 thì kết thúc và các ma quỷ phải quay lại địa ngục. Theo đó mà cứ đến tháng này, người Việt sẽ có những nghi lễ xua đuổi ma quỷ, gọi là Lễ Cúng Cô Hồn.
Người ta quan niệm tháng này trên dương thế có nhiều quỷ đói quấy rối nên phải cúng cháo, gạo muối cho chúng để tránh xui xẻo mang đến bình an cho cả gia đình. Ngoài ra Lễ Cúng Cô Hồn còn để cúng thí cho những vong hồn vật vờ, không có thân nhân cúng bái trên trần gian. Nói chung, việc lập đàn lễ cúng cô hồn có ba mục đích: Tha tội cho tất cả những người chết (xá tội vong nhân); Xua đuổi quỷ ma, cầu bình an cho gia chủ và Cúng thí cho những vong hồn vật vờ, không ai cúng bái (cô hồn).
Bình thường để làm Lễ Cúng Cô Hồn, thực tế ta có thể lập đàn cúng ở bất kỳ ngày nào trong thời gian từ mùng 2 đến ngày Rằm, tuy nhiên thường người Việt sẽ làm vào đúng ngày Rằm hoặc sớm là ngày 14/7 âm thôi. Lễ Cúng Cô Hồn thường làm vào buổi chiều tối. Mâm cúng lễ nên đặt ngoài sân, không đặt ngoài bậu cửa. Có thể lên chùa lễ cúng cô hồn nếu gia chủ không muốn chuẩn bị tại nhà.
Như vậy, Lễ Vu Lan với ý nghĩa là cầu siêu cho Tổ tiên, ông bà và cha mẹ bảy đời, Lễ cúng Cô hồn là để bố thí cho những vong hồn không nơi nương tựa, không ai thờ cúng. Một Lễ là báo hiếu, một Lễ là làm phúc. Do hai Lễ cúng này trùng trong ngày rằm tháng 7, nên nhiều người đã lầm tưởng rằng đó là một.
