Tháng 7 Âm lịch hằng năm, được biết đến là tháng cô hồn, theo quan niệm dân gian, đây là thời gian khi cánh cổng địa ngục được mở, và các vong hồn tự do đi lại trên trần thế. Để tránh sự quấy rối của ma quỷ và tạo công đức tạo phước, người dân Việt thường tiến hành lễ xá tội vong nhân. Ngoài các lễ cúng bình thường như các ngày rằm khác, còn có lễ cúng gọi là cúng chúng sinh để cúng các loại thức ăn và tiền giấy cho các cô hồn, mong chúng được siêu thoát và đầu thai làm người.
1. Giựt cô hồn là gì?
Một phong tục lâu đời trong lễ cúng chúng sinh là giựt cô hồn (hay giật cô hồn). Trước khi kết thúc buổi lễ, gia chủ thường bày mâm lễ gồm tiền lẻ, bỏng ngô, khoai luộc, bánh, kẹo… ra ngoài đường để trẻ con tranh cướp nhau. Người xưa tin rằng cúng chúng sinh giúp giúp đỡ linh hồn vất vưởng, đói khát, lang thang. Giật cô hồn giúp gia chủ xua đi những điều xui xẻo, và những điều không may sẽ bị giựt theo. Như vậy, nếu càng có nhiều người đến giựt, càng có nhiều lộc, và đồ ăn giật được thì đều có thể ăn uống bình thường, không phải lo lắng điều gì cả.
Mặc dù mọi người thường gọi tháng 7 là tháng cô hồn, nhưng thực tế chỉ có một số ngày nhất định trong tháng được gọi là cô hồn. Tháng cô hồn bắt đầu từ ngày 2/7 Âm lịch và kéo dài đến 12 giờ ngày 14/7 Âm lịch. Sau 12 giờ ngày 14/7, ma quỷ sẽ quay trở về địa ngục. Lễ cúng có thể được tiến hành từ ngày mùng 2 đến ngày 15 tháng 7 (âm lịch), nhưng tốt nhất là cúng vào buổi chiều tối ngày 14/7 hoặc 15/7. Người ta cho rằng đây là thời gian khi vong linh trở về địa ngục, do đó là lúc cúng chúng sinh chuẩn nhất. Mọi việc cúng phải hoàn tất vào ngày 15/7. Thường thì vào ngày rằm tháng 7 hàng năm, người người và nhà nhà trên khắp đất nước sẽ tiến hành “cúng cô hồn” và đốt vàng mã. Việc thực hiện lễ cúng chúng sinh nên được tiến hành vào buổi chiều tối, tốt nhất là giờ Dậu (từ 17 giờ đến 19 giờ), bởi vì vào thời điểm ban ngày có nhiều ánh sáng, khiến cho các cô hồn được thả ra sẽ rất yếu. Nếu gia chủ thực hiện lễ cúng vào buổi sáng, có thể khiến cho các cô hồn không dám đến.
Phong tục giựt cô hồn ít thấy ở miền Bắc hơn so với các miền còn lại.
2. Giựt cô hồn có xui không?
Nhiều người hiểu lầm rằng giựt cô hồn là giựt đồ của ma và sẽ gây xui xẻo cho bản thân. Tuy nhiên, theo từ ngữ, cụm từ này chỉ có ý nghĩa giựt đồ cúng trong ngày cúng cô hồn. Điều này là một nét đẹp trong văn hóa và tín ngưỡng truyền thống của người Việt, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Hành động giựt đồ cúng sau khi lễ cúng đã hoàn thành là chuyện rất bình thường. Các cô hồn đã được cúng hương, gạo, muối… và nhiều nơi còn gọi đồ cúng là lộc, mời mọi người giựt trong ngày này. Việc này đúng cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, vì có không ít người “bội thu” trong mùa cúng cô hồn tháng 7 âm lịch với những món quà như tiền, gà, hoa quả, bánh trái… Vì vậy, bạn không cần lo ngại nếu tham gia giật cô hồn.
Đáng chú ý là, trong trường hợp chủ nhà cúng nhưng không có ai giựt, đó cũng là một điều không được xem là may mắn. Gia chủ cũng không thể sử dụng đồ cúng đó cho gia đình mình mà phải gói lại và mang chia cho những người vô gia cư, ăn xin ngoài đường.
Mặc dù nhiều người cho rằng không nên tham gia giựt cô hồn vì sẽ rước xui xẻo về mình, và giật đồ của ma. Tuy nhiên, thực tế thì đây chỉ là một quan niệm truyền miệng, không có căn cứ cụ thể nào. Giựt cô hồn là một nét đẹp trong văn hóa truyền thống của người Việt với ý nghĩa nhân văn. Việc ăn đồ sau khi giựt cô hồn là chuyện bình thường, không có gì liên quan đến việc giật đồ của ma. Thực tế, khi cúng là để cầu siêu thoát cho những hồn ma, và nhiều nơi còn gọi đồ cúng là lộc. Chính vì vậy, việc giựt cô hồn không có gì cần phải tránh, hãy coi đó là một nét đẹp của văn hóa người Việt.
Tuy nhiên, do đời sống ngày càng nâng cao, lễ cúng chúng sinh và giựt cô hồn ngày càng ít người tham gia. Vì vậy, nhiều gia đình sau khi cúng không biết phải xử lý đồ cúng như thế nào. Trong trường hợp không có người giựt cô hồn, gia chủ tuyệt đối không nên mang đồ cúng về nhà. Tốt nhất là nên gói thành gói và mang chia cho những người ăn mày, khất thực.
3. Những lưu ý khi tổ chức giật cô hồn
Giật cô hồn là một phong tục đẹp trong văn hóa của người Việt cổ, vẫn được duy trì đến ngày nay. Hiện nay, ngoài việc tổ chức giật cô hồn trong đời thực, người ta còn tổ chức giật cô hồn trực tuyến trên các trang thương mại điện tử như một hình thức kích cầu mua sắm và quảng bá thương hiệu của sàn thương mại. Tuy nhiên, giật cô hồn trong đời thực vẫn luôn thu hút được sự yêu thích và quan tâm hơn cả.
Trong lễ cúng cô hồn, mâm cúng chỉ nên chuẩn bị các món đồ chay để không kích thích lòng tham của các cô hồn. Một mâm lễ cúng cô hồn điển hình bao gồm: quần áo chúng sinh được gỡ ra thành từng món, rải xuống dưới mâm; một ít tiền vàng cũng được làm như vậy; vài chén cháo trắng loãng; cốc gạo trộn lẫn với muối (cốc này sẽ được rắc ra vỉa hè hoặc sân nhà về bốn phương tám hướng sau khi cúng xong); một ít bỏng gạo và kẹo bánh các loại, ngô, khoai, sắn luộc rồi cắt thành khúc nhỏ… Lễ cúng chúng sinh thường nên được tổ chức ngoài trời hoặc trước cửa chính ngôi nhà.
Mâm cúng chúng sinh gồm có các lễ vật sau:
– Muối gạo (1 đĩa, sẽ được rắc ra vỉa hè hoặc sân nhà về bốn phương tám hướng sau khi cúng xong)
– Cháo trắng nấu loãng (12 chén nhỏ)
– Hoa quả (5 loại 5 màu)
– 12 cục đường thẻ
– Quần áo chúng sinh với nhiều màu sắc (xanh lam, xanh lá mạ, vàng, hồng…)
– Các loại bỏng ngô, bánh, kẹo
– Tiền vàng (tiền thật các loại mệnh giá và tiền vàng mã)
– Nước: 3 ly nhỏ, 3 cây nhang, 2 ngọn nến nhỏ…
Món cháo loãng không thể thiếu trong lễ cúng cô hồn, bởi người ta tin rằng món này dành cho những linh hồn bị đày đọa, phải mang một thực quản nhỏ hẹp không thể nuốt được thức ăn thông thường.
Lễ cúng ngoài trời hoặc trước cửa chính ngôi nhà. Gia chủ có thể đọc các bài văn cúng hoặc khấn nôm theo tâm nguyện và rải lòng thương của mình đối với các cô hồn, mong linh hồn giải thoát khỏi trần thế đau khổ. Kết thúc lễ cô hồn, gạo, muối được vãi ra sân, đường, sau đó là đốt vàng mã.
Khi tham gia tổ chức và thực hiện giật cô hồn, bạn cần lưu ý những điểm sau đây:
Với gia chủ:
– Nên thực hiện cúng cô hồn vào buổi chiều tối, vì ban ngày ánh sáng và khí dương quá thịnh. Đặc biệt, nên sắp xếp cúng xong trước 12h đêm rằm tháng 7 Âm lịch.
– Đồ lễ cúng cô hồn chỉ nên dùng hoa quả, bánh trái, cháo trắng… Tránh sử dụng đồ mặn như xôi, gà, lợn, bò…
– Khi rải tiền vàng ra mâm cúng, hãy đặt theo 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc, mỗi hướng từ 3 – 5 – 7 cây hương.
– Nên bày lễ và cúng ngoài trời hoặc trước cửa chính ngôi nhà.
– Kết thúc lễ cô hồn, gạo và muối nên được vãi ra sân hoặc đường, sau đó là đốt vàng mã.
Với người giựt cô hồn:
– Chỉ nên giựt cô hồn sau khi gia chủ đã hoàn tất lễ cúng. Nếu người khác đã lấy được đồ cúng, bạn không nên cướp lại.
– Trường hợp đồ của bạn bị người khác giật, bạn không nên kháng cự lại. Bởi có thể đó là một con quỷ đói đang đòi lại đồ của mình, và chúng ta không nên tranh giành với nó.
