Tết Trung Thu là ngày lễ quan trọng trong văn hóa người Á Đông, được tổ chức vào ngày 15 tháng 8 âm lịch hằng năm. Nhiều người cho rằng ngày này Mặt Trăng sẽ tròn nhất và sáng nhất. Liệu điều đó có thực sự đúng hay không?
Hãy cùng Thăng Long Đạo Quán tìm hiểu sự thật về điều này nhé?
Trăng Trung thu có tròn và sáng hơn những lần trăng tròn khác?
Ở Việt Nam, Tết Trung Thu còn được gọi với nhiều tên khác nhau tùy theo các hoạt động biểu diễn và đối tượng tham gia của ngày lễ này. Ví dụ, một số địa phương còn gọi là Tết trông trăng, Tết Thiếu nhi (Tết trẻ con), Tết Đoàn viên, Tết hoa đăng… Nhiều người mặc định suy nghĩ trăng Trung thu sẽ tròn và sáng hơn những lần trăng tròn khác, điều này có thật sự đúng?
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ Việt Nam cho biết, việc trăng rằm tháng 8 Âm lịch (tức đêm Trung Thu) tròn và sáng nhất trong năm là một niềm tin tương đối phổ biến ở người Việt Nam. Tuy nhiên việc này là không chính xác.
Mặt Trăng không tự phát sáng mà chỉ phản xạ ánh sáng từ Mặt Trời. Do đó, luôn có đúng một nửa của nó nhận được ánh sáng từ Mặt Trời còn nửa còn lại thì tối. Khi Mặt Trăng chuyển động quanh Trái Đất, phần được chiếu sáng của nó hướng về Trái Đất sẽ thay đổi tùy theo thời điểm, có lúc toàn phần có lúc một phần. Vì thế chúng ta nhìn thấy trăng tròn, trăng khuyết, trăng bán nguyệt,…
Mỗi chu kỳ Trăng, luôn có một lần mà toàn bộ phần được chiếu sáng của nó hướng về phía chúng ta, các nhà thiên văn gọi đó là điểm Trăng tròn. Điểm này có thể rơi vào ngày 15 hoặc 16 trong tháng Âm lịch. Không hề có bất cứ ngoại lệ nào trong số những lần Trăng tròn như vậy, hay nói cách khác Trăng rằm tháng 8 không hề tròn hơn những tháng khác.
Tết Trung Thu, Mặt Trăng lớn và sáng nhất?
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn cho biết, khoảng cách trung bình từ Mặt Trăng tới Trái Đất là 384.000 km. Nhưng vì quỹ đạo của nó trên thực tế là hình elip nên Mặt Trăng có lúc ở gần và có lúc ở xa hơn một chút so với khoảng cách này. Thông thường, mỗi năm thường có 1, 2 hoặc có thể 3 lần mà Trăng tròn rơi vào đúng thời điểm Mặt Trăng đang ở gần điểm cận địa (điểm gần Trái Đất nhất trên quỹ đạo của nó). Khi đó từ Trái Đất, chúng ta thấy Trăng lớn hơn và sáng hơn một chút, và gọi hiện tượng đó là siêu Trăng. Tuy nhiên, siêu Trăng cũng không chắc chắn sẽ diễn ra vào tháng 8 âm lịch. Vì thế hoàn toàn không có căn cứ để nói rằng Trăng Trung thu tròn và sáng nhất.
Bên cạnh đó, còn có một cách hiểu khác về niềm tin này là rằm tháng 8 thường rơi vào tháng 9 Dương lịch. Thời điểm này đang là mùa thu và ở nhiều khu vực ở Việt Nam (nhất là các tỉnh phía Bắc) trời thường ít mây, trong khi trước đó thường có nhiều mây và mưa, cộng thêm tâm lý văn hóa về ngày Trung Thu, nên người ta thấy Trăng tròn dường như sáng hơn thông thường.
Tham khảo: Tại sao trăng Trung thu lại đỏ và sáng hơn những ngày bình thường?
Sơ lược về nguồn gốc của Mặt Trăng
Mặt Trăng là vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái Đất. Theo các giả thuyết hiện tại đang được thừa nhận rộng rãi thì Mặt Trăng được hình thành từ 4,5 tỷ năm trước sau va chạm giữa Trái Đất và một hành tinh có kích thước cỡ Sao Hỏa mà các nhà khoa học gọi là Theia. Hiện tại nó đang hoạt động ổn định quanh quỹ đạo Trái Đất với chu kỳ 27,32 ngày. Và Mặt Trăng đang chuyển động ra xa quỹ đạo Trái Đất với khoảng cách 3,8 cm mỗi năm.
Mặt Trăng ngoài chuyển động quỹ đạo quanh Trái Đất thì còn có sự tự quay, giống như Trái Đất. Tuy vậy, nó bị khóa triều (còn gọi là thủy triều) với Trái Đất. Sự khóa này khiến cho chu kỳ tự quay của Mặt Trăng trùng với chu kỳ quỹ đạo của nó. Vì vậy, Mặt Trăng chỉ luôn hướng một nửa về Trái Đất, nửa còn lại chưa có ai từng thấy từ địa cầu. Hiện tượng này xuất phát từ việc hấp dẫn giữa Trái Đất và Mặt Trăng làm cả hai đều bị biến dạng, phồng lên ở phần hướng về nhau. Sự phồng lên này khó được nhận ra trực tiếp đối với phần đất liền nhưng được quan sát rõ nét ở biển, đó chính là hiện tượng thủy triều
Kết luận
Trăng Trung thu tuy tròn và sáng hơn so với các ngày trong tháng nhưng không có cơ sở chắc chắn nào để khẳng định Trăng Trung thu sẽ tròn và sáng hơn so với các lần trăng tròn khác trong năm. Điều này được lý giải hoàn toàn bởi các kiến thức vật lý cũng như tâm lý mà Thăng Long Đạo Quán đã nêu trên.
Xem thêm: Sự tích chú Cuội chị Hằng, câu chuyện về nguồn gốc Tết Trung thu thân thuộc nhất!
